بنابر این گزارش با توجه به وجود سالانه دو میلیارد و 100 میلیون مسافر هوایی در جهان، خطر شیوع بیماری های همه گیر دیگری مانند ایدز، سارس یا تب آیبولا بسیار بالاست.
سازمان بهداشت جهانی خواستار تلاش فزاینده برای مقابله با شیوع بیماری‌ها و مبادله داده‌های مربوط به انتشار ویروس‌ها برای کمک به ساخت واکسن شده است و به گفته این سازمان در غیر این صورت اپیدمی‌ها می‌توانند آثار مخربی بر اقتصاد جهان و امنیت بین‌المللی به جا بگذارند.
در این گزارش که عنوان تناقض‌آمیز «آینده‌ای ایمن‌تر» بر آن گذاشته‌اند، آمده است که بیماری‌های تازه با سرعت «بی‌سابقه» در حال ظهورند.
بیماری‌های واگیر را اینگونه تعریف می‌کنند: بیماری‌هایی که از طریق تماس مستقیم و غیر مستقیم از انسان، حیوانات، اشیاء و ... به فرد منتقل می‌شود و به سرعت در جامعه انتشار پیدا می‌کند.
مهم‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از:هاری، سالک، سیاه‌زخم، تب مالت، فلج اطفال، سرخک، انواع هپاتیت، ایدز، سیفلیس، سوزاک، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، تیفوئید، وبا، مالاریا، سل، مننژیت و...
بیماری‌های عفونی از ابتدای تاریخ، انسان را آزار داده‌اند، اما در چند دهه اخیر، با پیشرفت‌های چشمگیری که در درمان این بیماری‌ها صورت گرفته و همین‌طور با بالا رفتن استانداردهای بهداشتی در بسیاری از کشورهای دنیا، به نظر می‌رسید که بیماری‌های واگیر یا عفونی، کم‌کم اهمیت خود را از دست می‌دهند و باید به فکر بیماری‌های غیرواگیر مثل سرطان و بیماری‌های قلبی و ... بود.
با این‌حال، در چند سال اخیر، میکروب‌ها، آن‌روی خود را نشان دادند. برای درک این اتفاق تازه، باید به دو تعریف مهم در زمینه بیماری‌های واگیر اشاره کرد:
بیماری‌های نوپدید:
بیماری‌های هستند که تا به حال در جهان وجود نداشته‌اند و باید عامل آن کشف شود.
بیماری‌های بازپدید:
بیماری‌هایی هستند که قبلاً در جهان وجود داشته و ریشه‌کن یا کنترل شده است و بعد از سال‌ها مجدداً در جهان شیوع پیدا کرده‌اند.
از دهه 1970 تاکنون 39 بیماری تازه پدیدار شده است و البته بیماری‌های بازپدید هم به اندازه خودشان دردسر داشته‌اند. سازمان بهداشت جهانی فقط در 5 سال گذشته بیش از 1100 اپیدمی‌بالقوه از جمله وبا، فلج اطفال و آنفلوانزای مرغی را شناسایی کرده است.
گزارش اخیر سازمان جهانی بهداشت هم می‌گوید سهل‌انگارانه است اگر فرض کنیم که بیماری دیگری مانند ایدز، یک آیبولای دیگر، یا یک سارس دیگر، زودتر یا دیرتر پیدا نخواهد شد.
سازمان بهداشت جهانی در این گزارش دولت‌ها را ترغیب می‌کند که درباره شیوع بیماری‌ها، پنهان‌کاری نکنند و اعلام کرده که مقاومت دارویی تهدیدی برای کنترل بیماری‌ها است که آن را به استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها و معالجات بد به خصوص در مورد سل نسبت می‌دهد.
چراغ قرمز اپیدمیولوژی
گزارش اخیر سازمان جهانی بهداشت، در واقع هشدار اپیدمیولوژیست‌هاست. مطالعه اپیدمى‌ها یا همه‌گیرى بیماری‌ها - که ریشه یونانى آن به معناى «در میان مردم» است - در واقع تنها عرصه مورد مطالعه اپیدمیولوژى نیست، بلکه این رشته علمى به مطالعه همه آثار مربوط به بهداشت و سلامت در گروه‌هاى مردم مى‌پردازد.
تا دهه ۱۸۵۰ علت بیمارى‌هاى عفونى ناشناخته بود و دانشمندان هنوز به تصورات قرون وسطایى مثل بخارات متعفن چسبیده بودند،اما اپیدمیولوژى سرنخ‌هاى بسیار مهمى از حقیقت به دست داد.
در سال ۱۸۴۲ در یک مطالعه رسمى پیرامون شرایط نیروى کار در انگلستان که بوسیله ادوین چادویک صورت گرفت، رابطه مستقیم بین بیمارى و بهداشت نامناسب کشف شد. سپس یک کمیسیون سلطنتى موضوع را پیگیرى کرد و ماجرا منجر به پایه گذارى یک هیأت بهداشت ملى جهت هماهنگ ساختن موضوعات بهداشت پایه‌اى از تمیز کردن خیابان‌ها گرفته تا دفع فاضلاب شد.
تقریباً در همین زمان مطالعه، انتشار و پراکندگى سرخک در جزیره فارو بین ایسلند و شبه‌جزیره شتلند، پزشک دانمارکى، پیتر پانوم را بر آن داشت که نتیجه بگیرد بیمارى بوسیله نوعى عامل سرایت‌کننده منتشر مى‌شود.
این نظریه‌اى بود که در جریان بروز همه‌گیرى وبا در سال ۱۸۵۴ در لندن هم صحت خویش را به شکل تکان دهنده‌اى به اثبات رساند. حالا اپیدمیولوژیست‌ها هشدار داده‌اند.
بیماری‌ها از انسان شکست نخورده‌اند
همین چند ماه قبل، دانشمندان در یک کنفرانس ممتاز علمی‌در شهر سن‌لوئیس آمریکا گفته‌اند که بیماری‌های عفونی و واگیردار جدید، اکنون با سرعتی استثنایی درحال ظهور هستند. آنها اعلام کردند سالانه یک عدد بر شمار عوامل بیماری‌زا در انسان‌ها افزوده می‌شود و این بدان معنی است که دولت‌ها باید برای مسلط ماندن بر اوضاع، سخت‌تر از هر زمان دیگر کار کنند.
نکته جالب این است که در چند سال اخیر، سرمنشأ اکثر بیماری‌های واگیردار تازه، مانند آنفلوانزای مرغی و اچ‌آی وی - ایدز، حیوانات بوده‌اند.
در واقع، اگرچه انباشت عوامل جدید بیماری‌زا برای هزاران سال جریان داشته است و بیماری‌هایی مثل سل، مالاریا و آبله به همین ترتیب به انسان عارض شده‌اند، اما در حال حاضر، این انباشت ظاهراً با سرعت خیلی زیادی در حال وقوع است.
دانشمندان بیش از 1400 عامل بیماری‌زای متفاوت انسانی را دسته‌بندی کرده‌اند و هر سال دانشمندان در حال شناسایی یک یا دو عامل تازه هستند. آنها می‌گویند احتمال دارد که برخی از این عوامل مدت‌ها وجود داشته‌اند اما به تازگی از سایه خارج شده‌اند.
البته شمار دیگری که به تازگی ظهور پیدا کرده‌اند، یعنی همان بیماری‌های نوپدید، کاملاً جدید هستند؛ مانند اچ آی وی؛ ویروس عامل سارس (SARS) و عامل جنون گاوی.
پژوهشگران می‌گویند فرقی که امروزه وجود دارد نحوه کنش و واکنش انسان با حیوانات در محیط آنهاست. برای مثال تغییر در استفاده از زمین‌های کشاورزی، به خصوص دسته‌ای که حاصل نابودی جنگل است، می‌تواند انسان‌ها را با عوامل تازه بیماری‌ها در تماس قرار دهد و شاید همین موضوع در مورد تغییرات دامداری مانند استفاده از دام‌های غیرعادی صدق کند.
تداول گسترده سیر و سفر بین المللی، تجارت جهانی و بستری شدن در بیمارستان‌ها هم از دیگر عوامل انتشار عوامل بیماری‌زاست.
با این اوصاف، بیانیه مشهور دهه 1960 رئیس سازمان بهداشت عمومی آمریکا که می‌گفت: «بیماری‌ها از انسان شکست خورده‌اند» در حال تبدیل شدن به یک خیال باطل است.
هشدار سازمان جهانی بهداشت
با توجه به خطراتی مثل سارس، آنفلوانزای پرندگان، ایدز و ...، شعار امسال روز جهانی بهداشت هم به همین مسائل اشاره داشت. دکتر مارگارت چان، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت در بیانیه امسال خود با بیان اینکه خطرات تهدید کننده سلامت بشر، حد و مرزی ندارد،گفت: در عصر حاضر، با سفرها و تجارت‌های متعدد جهانی، بیماری‌های نوپدید و بازپدید در سطوح بین‌المللی منتقل شده و امنیت کل جهان را به مخاطره می‌افکنند و تنها از طریق اتحادی راسخ میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و به اشتراک گذاشتن دانسته‌ها و اطلاعات و قدرت بخشیدن به نظام سلامت عمومی جامعه و نظارت و مراقبت بیماری‌ها می‌توان در برابر این مخاطرات به مقابله پرداخت.
او برای مثال از بیماری ایدز نام برد که مثال خوبی برای ارتباط میان سلامت و امنیت است و اینکه چگونه می‌تواند تهدیدی برای ثبات و امنیت کشورها و ملت‌ها به شمار آید. چرا که بر خلاف بسیاری از بیماری‌های دیگر، ایدز، افراد مولد جامعه را درگیر می‌کند.
مایک رای، رئیس بخش هشدار اپیدمی‌و پاندمی‌سازمان جهانی بهداشت هم پس از انتشار گزارش اخیر این سازمان به خبرنگاران گفت: ما به روشنی در حال یک دگرگونی عظیم هستیم.
رابطه ما با قلمروی حیوانات، مسافرت‌های ما، رفتارهای اجتماعی، جنسی و سایر رفتارهای ما ماهیت رابطه ما را با دنیای میکروبی تغییر داده است و نتیجه ظهور میکروب‌های آسیب‌رسان (پاتوژن‌های) جدید و گسترش این پاتوژن‌ها در سراسر جهان بوده است.
بر اساس گزارش جدید سازمان جهانی بهداشت، اشتراک آزادانه دانش، تکنولوژی و تجهیزات پزشکی بین کشورهای فقیر و غنی نیز حیاتی و یکی از عملی‌ترین راه‌ها برای امنیت بهداشتی جهانی است.
این گزارش به سه پیشرفت تاریخی که به مقابله با بیماری‌هایی مانند طاعون، وبا و آبله کمک کردند، یعنی قرنطینه، بهداشت محیطی و دفع بهداشتی فاضلاب و واکسیناسیون، اشاره می‌کند که هنگامی موفقیت‌‌آمیز شدند که به طور بین‌المللی به کار بسته شدند.
در همین راستا، امسال سازمان جهانی بهداشت مقررات بهداشتی بین‌المللی جدیدی را وضع کرد تا پاسخ 193 کشور عضو این سازمان را به تهدیدات بهداشتی درون مرزهای خودشان یا خارج از آن را شدت بخشد.
